جمهور آنلاین/ یکی از برکاتی که اتمام کرونا یا فروکش کردن آن داشت، تسهیل و بازگشت به حالت عادی یک سری از امور مانند سفر معنوی اربعین حسینی است. تقریبا همه آن کسانی که حداقل یک بار این پیاده‌روی را تجربه کرده‌اند گواهی می‌دهند که این سفر با بقیه سفرهای زیارتی تفاوت‌های زیادی دارد.
اتفاقات این چند روز در سفر اربعین قابل پیش بینی بود. هم گرمای طاقت فرسا و سوزان عراق را می‌شد حدس زد و هم ازدحام جمعیت زوار امام حسین(ع) را. پس اتفاقاتی که در این چند روز رخ داد مساله غیر قابل پیش بینی نبود. هرچند که باید گفت حتماً با مدیریت بهتر، شناسایی نقاط ضعف مرز ایران و عراق و موارد مشابه می‌شد از همین اتفاقات هم جلوگیری کرد. در این میان اما بررسی رویکرد رسانه‌ها در حوزه تولید محتوا از رسانه‌های مکتوب تا صدا و سیما، فضای‌مجازی و رسانه‌های معاند نیز قابل توجه است؛ در یادداشت پیش رو به بررسی رسانه‌ای این واقعه بزرگ در جهان اسلام خواهیم پرداخت:
رسانه ملی:
اولین جریان رسانه‌ای تولیدکننده محتوا صدا و سیما بود که از ابتدای ماه صفر رویکرد تبلیغی را در روایت خبری خود در پیش گرفت. نوع پوشش خبری این رسانه پر مخاطب طوری بود که به طور ناخودآگاه مخاطب را ترغیب می‌کرد تا به هر شکل شده در این سفر شرکت کند.
در همین چارچوب می‌توان به نشان دادن و به تصویر کشیدن مداوم مرزها، مسیر نجف به کربلا، به تصویر کشیدن منازل عراقی‌ها و مانند این‌ها اشاره داشت که هر کدام صرف نظر از جذابیت تفاوت سبک زندگی با ما ایرانی‌ها، معنویت فداکاری برای امام حسین(ع) را نیز نشان می‌داد.
طبیعی است که به دلیل حاکمیتی بودن این رسانه، بعد از جلسات متعدد با مسئولان سفر اربعین از جمله ستاد اربعین، وزارت کشور، پلیس و سایر نهادها این نوع رویکرد در روایت‌گری خبری در دستور کار قرار گرفت و این یعنی صدا و سیما به طور مستقل در خبررسانی تصمیم گیر نبوده است؛ اما این رسانه در ادامه با مشکلاتی مواجه شد که در ادامه این یادداشت به آن اشاره خواهم کرد.
رسانه‌های مکتوب:
دومین جریان رسانه‌ای تولیدکننده محتوا در این ایام، رسانه‌های مکتوب‌اند؛ منظور از رسانه‌های مکتوب در این یادداشت کلیه روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های جناح‌های سیاسی مختلف در داخل کشور هستند.
بررسی نوع نگاه این رسانه‌ها و چارچوب‌بندی مطالب‌شان نشان می‌دهد، رسانه‌هایی که به جریان اصول‌گرایی و دولت نزدیک هستند، عموماً همان جنبه تبلیغی که پیشتر نیز صدا و سیما از آن استفاده کرده بود را در روایت خبری خود لحاظ کردند.
این رسانه‌ها تلاش کردند با برجسته کردن جنبه‌های معنوی سفر، مخاطبین خود را به حضور در آن ترغیب کنند؛ استفاده کردن از تیترهایی نظیر «مهمان نوازی خالصانه عراقی ها از زائران ایرانی» نیز موید همین مطلب است.
حتی در شرایطی که طبق اعلام رئیس ستاد اربعین و وزیر کشور مرزها با ازدحام جمعیت مواجه شدند و شرایط برای زوار در مرز سخت بود نیز این مساله خیلی مورد توجه رسانه‌های نزدیک به جریان دولت و اصول‌گرا قرار نگرفت و همان چارچوب قبلی خود را ادامه دادند.
رسانه‌های نزدیک به جریان اصلاح‌طلب نیز در اقدامی احتمالاً هماهنگ بر روی نقاطی که به زعم آن‌ها ضعف بود دست گذاشتند و با انتشار اخبار مشکلات این سفر، تلاش کردند بیشتر جنبه در سختی بودن مردم را به تصویر بکشند. بر عکس رسانه‌های اصول‌گرا و نزدیک به دولت، اصطلاح‌طلبان به طور عمده از بخش معنوی ماجرا غفلت کرده و صرفاً به بیان مشکلات پرداختند.
رسانه‌های فارسی زبان معاند:
سومین جریان رسانه‌ای در ماجرای اربعین، رسانه‌های فارسی زبان معاند هستند که تا الان، بخش قابل توجهی از تولید محتوای آنان از میان تولیدات کاربران در فضای‌مجازی صورت می‌گیرد. بررسی این محتواها نیز نشان می‌دهد که رسانه‌های فارسی زبان نیز با برجسته کردن نقاط ضعف برگزاری این راهپیمایی، اقدامات رسانه‌ای خود را سامان داده‌اند. به طور عمده نیز صحنه‌هایی از خیابان خوابی زوار اربعین، فضاهای ایجاد شده با زباله، معطل ماندن زوار در انتظار ماشین و مانند این‌ها محتواهایی بوده که این رسانه‌ها به طور قابل توجهی به آن پرداختند.
فضای مجازی:
چهارمین جریان تولید محتوای رسانه‌ای برای اربعین، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام بوده است. کاربران در این شبکه‌ها با اشتراک‌گذاری لحظه به لحظه از سفر خود روایت‌های مختلفی را از این سفر برای دیگر کاربران تصویر کرده‌اند. برخی از شیرینی‌های این سفر گفته و برخی هم با تکیه بر نقاط ضعف، صرفاً خستگی‌های سفر را تصویر کرده‌اند.
* عاقبت تبلیغ در روایت خبری
در این میان اما مسائلی پیش آمد که مقداری نوع تولید رسانه‌ای و اطلاع رسانی را با اختلال مواجه کرد. به عنوان مثال بالاتر آمد که صدا و سیما به عنوان رسانه حاکمیت، خط روایت خود از ماجرای اربعین را تبلیغی قرار داد. اما بعدتر که مشکلاتی در مرز به وجود آمد و تردد زوار به سختی صورت گرفت، ورق برگشت و خط روایت به عدم تردد زائرین تغییر جهت داد. موضوعی که موجب سردرگمی مردم شده است. این سردرگمی وقتی شدت می‌گیرد که اطلاع رسانی‌ها از سمت صدا و سیما به مردم بگوید از سفر خود منصرف شوید اما خبرگزاری رسمی دولت (ایرنا) با انتشار ویدئو از خلوتی مرز و سهولت در تردد زوار روایت کند.
* هم صدا شدن جریان اصلاحات با فارسی زبان ها
از نکات جالب توجه ماجرای رسانه‌ای اربعین امسال نیز هم نوا شدن جریان رسانه‌ای اصلاحات با رسانه‌های فارسی زبان است. جایی که وقتی محتواهای این دو جریان رسانه‌ای در بوته مقایسه قرار می‌گیرد مشخص می‌شود که خط روایت یکی است با این تفاوت که یکی در داخل اقدام به تولید رسانه‌ای می‌کند و دیگری در خارج از کشور.
* عینی‌گرایی چاره کار
به طور کلی رسانه در رویکرد خبری خود می‌بایست به صورت عینی‌گرا عمل کرده و بقیه ماجرا را بر عهده مخاطب قرار دهد. این یعنی رسانه خبری باید هر پدیده را آن طوری که هست پوشش داده و اطلاع‌رسانی کند نه آن طوری که آن رسانه دوست دارد باشد.
در همین راستا، تحلیل روایت‌های رسانه‌ای در چهار جریان گفته شده در این روزها که منتهی به اربعین حسینی است، یک نوع سردرگمی را نشان می‌دهد. سردرگمی که ریشه در افراط و تفریط در خبررسانی دارد و بخشی از آن به عدم سیاستگذاری صحیح مسئولان ذی ربط برمی‌گردد.
ثبت دیدگاه